प्रणय दिवस : ऐतिहासिक तथ्य देखि हुटर्सको रमाइलो अफरसम्म

आज भ्यालेन्टाइन अर्थात् प्रणय दिवस । माया साटासाट गर्ने पर्वको रुपमा क्रिस्चियन र रोमनहरुले यो दिन मनाउने गर्छन । तर अहिले यो दिन त्यतिमा मात्र सिमित छैन । संसारभर यो दिनलाई आफ्नो माया प्रकट गर्ने दिनको रुपमा मनाउने गरिन्छ । पहिलो पल्ट प्रस्ताव गर्न होस् वा असमझदारीका कारण धरापमा परेको सम्बन्धलाइ पुनर्जीवित गर्न होस्, भ्यालेन्टाइन डे रोज्ने गरिन्छ । हाम्रो देश नेपाल र हाम्रो नेपाली समुदायमा पनि यो केहि समय देखि चलनमा छ । हाम्रा र राम्रा कुरामा टेडा आँखा लाउने सिँगाने युवा देखि उमेर खाएका बुढाहरु समेत तीन बित्ता उफ्रेर भ्यालेन्टाइन डे मनाउँछन् । प्रेमी प्रेमिकाहरु आफ्नो मनको कुरा ब्यक्त गर्दै पोस्ट कार्ड, पत्र, फुल र उपहार दिएर आफ्नो प्रेमी वा प्रेमी संग आफ्नो भावना साटासाट गर्छन । यो प्रचलन अहिले प्रेमी प्रेमिका बाट फैलिएर श्रीमान श्रीमती र अन्यमा पनि पुगेको छ ।

यहि प्रणय दिवसको अवसरमा अमेरिकाको चर्चित रेस्टुरेन्ट हुटर्सले एउटा रमाइलो योजना पनि अघि सारेको छ । एकल जीवन व्यतित गरिरहेका जो कोहिले पनि फाइदा उठाउन सक्ने यो रमाइलो योजना फेब्रुअरी १४ को लागि मात्र लागु हुनेछ । यसको लागि एकल व्यक्ति हुटर्समा गएर १० वटा हड्डिरहित कुखुराको पखेटा (बोनलेस विङ्ग्स) किन्नु पर्नेछ । त्यसपछि आफ्नो पुर्ब प्रेमी वा प्रेमिकाको फोटोलाइ च्यात्ने, डढाउने वा पुर्ने मध्य एउटा काम गरे पछि अर्को १० वटा हड्डिरहित पखेटा प्राप्त गर्न सकिनेछ । यो काम रेस्टुरेन्टमा गएर मात्र होइन अनलाइनबाट पनि गर्न सकिनेछ । त्यसको लागि अनलाइनमै फोटो च्यातेपछि कुपन प्रिन्ट गरेर लैजानु पर्नेछ । फ्रीको मासु ल्याएर बेलुका घरमा एक्लै बसेर मज्जा लिन सकिने छ । यसबाट धोका पाएका हरुको मन पनि हलुको हुने र सित्तैमा खान पनि पाइने अवसर पनि प्राप्त हुनेछ । यो रमाइलो अफरको फाइदा को कसले लिने हुन् हेर्न भने त्यहि दिन नै कुर्नु पर्नेछ ।

भ्यालेन्टाइन डेको शुरुवातको बिषयमा भिन्न भिन्न भनाइहरु र किम्बदन्तीहरु पाइन्छ । सबै क्याथोलिक चर्चहरूले ३ वटा भ्यालेन्टाइन नाम गरेका पादरीहरुको उल्लेख गरेका छन् । ३ वटा भिन्न पादरिहरुका भिन्दाभिन्दै कथाहरु छन् । एउटा कथा अनुसार तेश्रो शताब्दि तिर रोमको एउटा चर्चमा भ्यालेन्टाइन नाम गरेका पादरी थिए । तत्कालिन सम्राट क्लाउडियसले श्रीमती भएका र परिवारसहितका सिपाहीहरु भन्दा एकल सिपाहीहरु बढी प्रभावकारी हुन्छन भन्ने ठाने, उनले युबाहरुलाई बिबाह गर्न प्रतिबन्ध लगाए । तर पुजारी भ्यालेन्टाइनले सम्राटको उक्त प्रतिबन्ध न्यायसंगत छैन भनेर त्यसलाई अबज्ञा गर्दै चर्चमा बिहे गर्ने काम जारी राखे । रिसाएका सम्राट क्लाउडियसले भ्यालेन्टाइनलाइ मार्न आदेश दिए ।

अर्को किंबदन्ती अनुसार रोमन जेलमा क्रिस्चियनहरुलाई धेरै यातना दिइन्थ्यो । तिनै जेलहरुबाट क्रिस्चियन कैदीहरु भगाउने कोशिश गर्दा भ्यालेन्टाइन मारिएका थिए । अर्को किंबदन्ती अनुसार भ्यालेन्टाइन आफै एक कैदी थिए र जेलरको मृत्यु हुँदा अन्तिम संस्कारमा उनकी छोरीलाई देखे पछि उनि मोहित बने र पछि उनले चिट्ठी लेखेर “तिम्रो भ्यालेन्टाइनको तर्फबाट” भनेर हस्ताक्षर गरी पठाए जुन अभिव्यक्ति अहिले पनि आफ्नो प्रेमी वा प्रेमिकालाई सम्बोधन गर्न प्रयोग गरिन्छ । तर जुनसुकै किंबदन्ती सत्य भए पनि पादरी भ्यालेन्टाइन एक प्रेमी, रोमान्टिक र कोमल हृदयका थिए । पछि उनको नाम संसारभर चर्चित बन्यो । जे होस् उनको नाममा थुप्रै आरोह र अबरोह पछि पाँचौं शताब्दीमा पोप जेलासियसले फेब्रुअरी १४ लाइ सन्त भ्यालेन्टाइन डे को रुपमा मनाउने घोषणा गरे ।

बिस्तारै त्यो दिन माया र सद्भाव बाँड्ने अबसरको रुपमा लिन थालियो । अहिले सम्म पनि यो दिन मायाको भावना अभिव्यक्त गर्ने दिनको रुपमा संसारभर बिशेष गरी अमेरिका, क्यानाडा, मेक्सिको, बेलायत, फ्रान्स र अस्ट्रेलियामा भव्य रुपमा मनाउने गरिन्छ । सोहि मेसोमा नेपालमा समेत यो फैलिँदो छ । माया प्रकट गर्ने दिन भएकोले यसको बिरोध गरिहाल्नु पर्ने कारण त देखिन्न तर माया प्रकट गर्ने नाममा हुने छाडा गतिबिधि भने हाम्रो संस्कार, चरित्र र धर्मको बिरुद्ध हुन् । यसलाई छाडा नबनाई अनुसासन पुर्बक मनाउन सकियो भने मात्र यसलाई सहि अर्थमा प्रेम दिवस मान्न सकिन्छ ।